Wat is een metronoom (en hoe gebruik ik hem)?

Als je een instrument bespeeld hebt, bijvoorbeeld in bands, kleine ensembles of in een orkest, heb je waarschijnlijk al met een metronoom gespeeld.

Bijna elke professionele musicus oefent (soms uren per dag) met metronomen. Dus rijst natuurlijk de vraag:

Wat is een metronoom?

Een metronoom produceert beats met regelmatige tussenpozen, meestal uitgedrukt in “BPM” (beats-per-minute). Een metronoom helpt om een tempo permanent vast te houden en voorkomt dat je versnelt of vertraagt.

Natuurlijk is dit maar het korte antwoord. Als je wilt weten wanneer je een metronoom moet gebruiken, hoe je hem moet instellen en, waarom je een metronoom zou moeten gebruiken, dan ben je hier op de juiste plaats.

Maar voor we beginnen moeten we eerst enkele basisfeiten weten:

Wat betekent tempo?

Het tempo van een stuk of lied geeft aan hoe snel een stuk gespeeld wordt. Het tempo wordt meestal aangegeven in beats-per-minuut.

(Je kunt dit “BPM getal” in je metronoom invoeren).

De vraag is nu: Wat zijn de verschillende snelheden in muziek?

In (klassieke) muziek zijn er veel verschillende snelheidsbereiken, de meest voorkomende zijn:

• Largo: 40 – 60 BPM
• Larghetto: 60 – 66 BPM
• Adagio: 66 – 76 BPM
• Andante: 76 – 108 BPM
• Moderato: 108 – 120 BPM
• Allegro: 120 – 168 BPM 
• Presto: 168 – 200 BPM
• Prestissimo: 200 – 208 BPM

Laten we nu eens kijken naar de verschillende tempi:

Allegro: Frédéric Chopin – Fantasie Impromptu C-Sharp Minor (Op. 66)

Dit stuk van Chopin is een heel snel stuk (en meer Presto, dan Allegro). Hier zie je een opname van de mijne:

Moderato: W.A. Mozart – Symphony No. 29 in A Major, K. 201

Dit eerste deel van Mozart’s Symfonie Nr. 29 is in een gematigder tempo geschreven:

Adagio: Beethoven Sonata No. 14 „Moonlight“, Op. 27 No. 2: 1. Movement

Het eerste deel van de (waarschijnlijk beroemdste) Beethoven Sonate is erg langzaam:

Wat betekent BPM?

Zoals je ziet zijn de verschillende tempi in de meeste gevallen gegeven in BPM.

BPM vertelt je hoeveel beats per minuut er in een lied of stuk zitten: Als er één tel per seconde is, is het liedje 60 BPM snel (omdat er 60 seconden in een minuut zitten).

Tip: Als je meer wilt leren over de betekenis van “BPM”, kun je deze online metronoom gebruiken.

Klik op deze link.

Probeer bijvoorbeeld wat er gebeurt als je 60 BPM invoert, dan 90, dan 120 enzovoort.

Na een paar minuten krijg je een goed gevoel voor het tempo.

Wat is een metronoom (en waar kan ik hem voor gebruiken)?

Een metronoom produceert met regelmatige tussenpozen kloppende geluiden (bijvoorbeeld een klik). Je kunt je metronoom instellen om te slaan hoeveel keer in een minuut.

Bijvoorbeeld, als je een stuk in Allegro speelt, kun je je metronoom instellen om 100 keer per minuut te klikken.

Als je een stuk in Adagio speelt, kun je je metronoom zo instellen dat hij, bijvoorbeeld, slechts 60 keer per minuut klikt. Bijvoorbeeld, je metronoom klikt maar 60 keer per minuut.

Dan kun je je instrument bespelen en de beats van de metronoom volgen. Zo ben je altijd in de maat en speel je in een gelijkmatig tempo.

Waarom zou ik een metronoom gebruiken?

Bijna alle professionele musici gebruiken metronomen om te oefenen.

De reden is dat wij mensen er niet in slagen om 100% van de tijd een maat te houden. Een beetje variatie in tempo is volkomen normaal.

Om deze reden is een metronoom geweldig om te oefenen. Als je een stuk of een lied met een metronoom in het juiste tempo kunt spelen, weet je tegelijk dat je alle delen ook in tempo kunt doen.

Een metronoom is ook zijn gewicht in goud waard om delen langzaam te oefenen, want het geeft je een beter gevoel voor tijd.

Wat zijn de verschillende soorten metronomen?

De metronoom werd uitgevonden en gepatenteerd door Johann Mälzel in 1815.

Het verrassende is: Precies deze constructie van een metronoom is ook nu nog heel gewoon.

Laten we nu de opbouw van deze metronoom direct bekijken:

De mechanische metronoom

Een mechanische metronoom bestaat uit een slinger waaraan een gewicht is bevestigd en een handmatig opwindmechanisme.

Allereerst moet je de metronoom opwinden. Om dit te doen zit er meestal een klein kroontje op de zijkant van de metronoom.

Vervolgens kun je het gewicht instellen. Hoe hoger je het gewicht aan de slinger bevestigt, hoe langzamer hij slaat. (Dit komt omdat het gewicht een langere afstand tussen de twee zijden moet afleggen).

Hoe dichter het gewicht aan de vloer is bevestigd, hoe sneller de metronoom slaat. (Omdat de afstand tussen de twee slagen korter wordt).

Nu kun je je mechanische metronoom laten beginnen met slaan door de slinger in één richting te bewegen (naar links of naar rechts).

Kijk nu op Amazon als je een geschikte analoge metronoom voor je zoekt.

Om het proces te begrijpen kun je ter aanvulling deze YouTube video bekijken:

De elektronische metronoom

Je kunt een elektronische metronoom beschouwen als een polshorloge met een kwartsuurwerk.

Je hoeft de elektronische metronoom niet op te winden, want hij wordt gewoon door elektriciteit (meestal batterijen) gevoed. Het kwartskristal is er om je metronoom zo nauwkeurig mogelijk te laten lopen.

(Dit geldt ook voor een horloge met een kwartsuurwerk, want die lopen ook veel nauwkeuriger dan horloges met een mechanisch uurwerk).

De meeste elektronische metronomen kunnen met knoppen bediend worden. Zo zijn er vaak knoppen waarmee je het tempo kunt instellen.

Bovendien kun je het tempo van elektronische metronomen meestal ook instellen door te “tikken”:

Voorbeeld: Als je bijvoorbeeld tweemaal een halve seconde van elkaar op de knop drukt, zal je metronoom automatisch het tempo op 120 BPM zetten.

Het standaardtempo van elektronische metronomen is meestal ingesteld op 120 BPM.

De digitale metronoom

Behalve elektronische metronomen is er ook (gratis) software. Je kunt bijvoorbeeld metronoom apps zoeken in de App Store of Play Store.

(Als je een iPhone of iPad gebruikt, kun je gemakkelijk GarageBand gebruiken).

Hoe haal je het meeste uit je metronoom

Oefen langzaam met je metronoom:

Iedereen kan snel spelen (met een beetje oefening). De truc is om langzaam te spelen. En dat is waar een metronoom je helpt.

Vooral als je oefent (bijvoorbeeld gitaar of piano), moet je snelle stukken of liedjes altijd in kleine secties verdelen en ze dan langzaam oefenen.

Een metronoom is hierbij een grote hulp. Maar waarom is dat?

Je metronoom helpt je om op tijd te zijn. Als je delen van je stuk langzaam oefent, zul je onvermijdelijk het tempo variëren zonder metronoom.

Het resultaat: je speelt de delen die je al kent sneller, en de rest langzamer.

De metronoom “dwingt” je bijna om de passages in hetzelfde tempo te spelen. Op deze manier kun je het leereffect massaal vergroten.

Methode: Hoe oefenen met je metronoom

1: Zet je metronoom op ongeveer 1/2 van het oorspronkelijke tempo.

2: Oefen de passage tot je hem minstens 5 keer achter elkaar zonder fouten kunt spelen.

3: Verhoog het tempo met ongeveer 10% en oefen opnieuw tot je de passage minstens 5 keer achter elkaar zonder fouten gespeeld hebt.

4: Herhaal 1-3 tot je het oorspronkelijke tempo bereikt hebt.

Ik kan je uit de praktijk vertellen dat je veel meer kunt doen in minder tijd als je deze techniek gebruikt.

Metronomen bij live concerten

Je hebt misschien gemerkt dat veel musici bij live concerten een in-ear hoofdtelefoon dragen.

Daar zijn twee redenen voor: Enerzijds is het belangrijk dat ze zichzelf en, bijvoorbeeld, de andere bandleden horen.

Maar aan de andere kant hebben ze ook vaak een metronoom in hun oren. Vooral als je voor veel mensen optreedt, heb je vaak de neiging om steeds sneller te gaan.

Daarom is het ook aan te raden om bij grote live-optredens een metronoom in je koptelefoon te hebben, zodat je niet uit de maat raakt.

Samenvatting en conclusie

Dat is alles wat je over metronomen moet weten.

Zoals je ziet zijn metronomen een interessant en waardevol hulpmiddel om te oefenen en je als musicus te verbeteren.

En een laatste advies voor jou: Ook al is het soms een beetje saai om met een metronoom te oefenen, geef het hele onderwerp een kans.

Ik nam het zelf lange tijd niet echt serieus en oefende eigenlijk nooit met metronomen. Achteraf gezien had ik me waarschijnlijk minstens de helft van mijn oefentijd kunnen besparen als ik vanaf het begin met een metronoom had geoefend.

En dan hebben we het over honderden uren.

Dus mijn tip voor jou: Begin zo snel mogelijk te oefenen met metronomen. Het kost je meer tijd om het niet te doen!